Wciąż dość rzadko spotyka się próby stosowania kryterium podmiotowego, zgodnie z którym można dzielić ubezpieczenia OC na ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych, producentów, przedsiębiorstw, producentów, pracodawców, osób fizycznych, grup zawodowych itd. Spośród wszystkich spotykanych podziałów ubezpieczeń OC niewątpliwie właśnie kryterium podmiotowe ma największe znaczenie praktyczne i jest przez to najbardziej przyszłościowe.
– Paweł Sukiennik, PS Consult, Lloyd’s Polska Compliance Officer
W obrębie ubezpieczeń OC istnieją liczne możliwości klasyfikacyjne. Nie są to ubezpieczenia, które łatwo się takim próbom poddają. Jest to poniekąd pochodna trudności klasyfikacyjnych istniejących w obrębie odpowiedzialności cywilnej jako takiej. Charakterystyczne także jest, że osoby reprezentujące określone zawody i zajmujące się pośrednio lub bezpośrednio ubezpieczeniami OC, stosują różne, istotne dla nich z uwagi na swoje własne wykształcenie i doświadczenie zawodowe, kryteria podziału.
Znaczenie praktyczne
Tak więc radca prawny reprezentujący zakład ubezpieczeń będzie kładł nacisk na podział tych ubezpieczeń według kryterium źródła odpowiedzialności – na ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej deliktowej i kontraktowej. Z kolei underwriter pracujący w zakładzie ubezpieczeń będzie rozróżniał, według podziału stosowanego przez reasekuratorów, ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ogólnej i zawodowej. Wykładowca akademicki będzie wyróżniał przede wszystkim ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne, dzieląc te pierwsze na różne podtypy.
Załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej – w ślad za dyrektywami UE – grupę ubezpieczeń OC dzieli na:
- ubezpieczenie OC z tytułu posiadania pojazdów lądowych, w tym OC przewoźnika (grupa 10),
- ubezpieczenie OC z tytułu posiadania pojazdów powietrznych, łącznie z OC przewoźnika (grupa 11),
- ubezpieczenie OC z tytułu posiadania statków, łącznie z OC przewoźnika (grupa 12),
- pozostałe ubezpieczenia OC nie ujęte w grupach 10-12 (grupa 13).
Wciąż dość rzadko spotyka się próby stosowania kryterium podmiotowego, zgodnie z którym można dzielić ubezpieczenia OC na ubezpieczenia posiadaczy pojazdów mechanicznych, producentów, przedsiębiorstw, producentów, pracodawców, osób fizycznych, grup zawodowych itd. Spośród wszystkich spotykanych podziałów ubezpieczeń OC niewątpliwie właśnie kryterium podmiotowe ma największe znaczenie praktyczne i jest przez to najbardziej przyszłościowe. Według tej klasyfikacji tworzy się produkty ubezpieczeniowe. Dla określonych branż powstają również wzorce ustawowe – rozporządzenia w sprawie warunków obowiązkowych ubezpieczeń.
Uniwersalność
Klasyfikacja według kryterium podmiotowego oczywiście nie jest wyczerpująca, jeżeli bazuje wyłącznie na podziale osób na fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, wymaga bowiem uwzględnienia bardziej indywidualnych „cech” danego podmiotu.
Dla przykładu osoba fizyczna – jednocześnie: inżynier budownictwa, głowa rodziny, właściciel samochodu, prezes przedsiębiorstwa produkcyjno-projektowego – może się ubezpieczyć na bazie odrębnych umów ubezpieczenia w zakresie:
- odpowiedzialności cywilnej z tytułu posiadania pojazdu mechanicznego,
- odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym,
- odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu,
- odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej,
- odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania funkcji we władzach przedsiębiorstwa.
Można zatem stwierdzić, że stosowanie indywidualnego kryterium podmiotowego jest w pewnym sensie uniwersalne. Zawsze bowiem możliwe jest ustalenie, czy dana osoba poprzez daną umowę ubezpieczenia ubezpiecza się w zakresie określonego „typu” odpowiedzialności cywilnej – czyli raz jako „posiadacz pojazdu”, innym razem jako „głowa rodziny”, „profesjonalista”, „przedsiębiorca”, „członek władz spółki” itd. Tak rozumiane kryterium podmiotowe pozwala na „ogarnięcie” praktycznie wszystkich typów ubezpieczeń OC, inne klasyfikacje sprowadzając do roli uzupełniającej.
Proponowana klasyfikacja pomaga także w odróżnieniu ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania zawodu od ubezpieczenia D&O – OC zarządu (a pamiętajmy, że są to ubezpieczenia od siebie wyraźnie rozdzielane poprzez stosowne wyłączenia w umowach ubezpieczenia; w pierwszej umowie ubezpieczamy zatem daną osobę „jako profesjonalistę”, w drugim – „jako członka władz przedsiębiorstwa”, niezależnie od przynależności branżowej).
Paweł Sukiennik
PS Consult, Lloyd’s Polska Compliance Officer